مانیتورینگ آپتایم (uptime) سایت و سرور | آپتایم چیست

آپتایم (Uptime) یک اصطلاح کامپیوتری برای زمانی است که در طی آن یک کامپیوتر یا سیستم فناوری اطلاعات فعال می شود. آپتایم همچنین می‌تواند معیاری برای نشان دادن درصد زمانی باشد که سخت‌افزار، یک شبکه کامپیوتری، یا یک سرور مجازی با موفقیت کار می‌کند و برای کاربران در دسترس است. این معیار اغلب بصورت درصد اندازه گیری می شود، مانند “پنج 9” (Five Nines)، به معنای سیستمی که در 99.999 درصد مواقع فعال است. در مقابل، دانتایم (Downtime)، دوره زمانی است که یک سیستم غیرفعال و از دسترس خارج است.

آپتایم مهمترین شاخص برای اندازه گیری پایداری یک وب سایت، سرویس آنلاین یا دیتاسنتر است و به صورت درصدی مانند ‘99.9٪’ بیان می شود. درک تفاوت بین درصدهای مختلف آپتایم بسیار مهم است:

• آپتایم 99%: معادل حدود 7 ساعت و 18 دقیقه دانتایم در ماه است.
• آپتایم 99.9%: معادل حدود 43 دقیقه دانتایم در ماه است. (استاندارد رایج برای هاستینگ‌های با کیفیت)
• آپتایم 99.99%: معادل حدود 4 دقیقه و 20 ثانیه دانتایم در ماه است.
• آپتایم 99.999%: معادل تنها 26 ثانیه دانتایم در ماه است. (استاندارد برای سیستم‌های مهم مانند بانک‌ها)

اصطلاحات Uptime و Downtime برای تعریف قرارداد سطح خدمات یا SLA (Service Level Agreement) استفاده می شود که نشان می‌دهد یک ارائه‌دهنده خدمات، چه میزان آپتایم را تضمین می‌کند. آپتایم اغلب به عنوان نشانه‌ای از قابلیت اطمینان (Reliability)، در دسترس بودن (Availability) و قابلیت سرویس دهی (Serviceability) یک سیستم استفاده می‌شود.

علل شایع دانتایم (Downtime) چیست؟

قطعی سرور و سایت می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که آگاهی از آن‌ها به پیشگیری کمک می‌کند:

• نقص سخت‌افزاری: خرابی قطعاتی مانند هارد دیسک، رم، یا منبع تغذیه سرور.
• مشکلات نرم‌افزاری: باگ‌ها در سیستم عامل، وب سرور (مانند آپاچی یا Nginx)، یا اسکریپت‌های سایت.
• خطای انسانی: اعمال تغییرات اشتباه در تنظیمات سرور یا حذف تصادفی فایل‌های مهم.
• حملات سایبری: حملات DDoS که با ارسال ترافیک جعلی، منابع سرور را اشغال کرده و آن را از دسترس خارج می‌کنند.
• مشکلات شبکه: قطعی در زیرساخت شبکه دیتاسنتر یا مشکلات مربوط به DNS.

چرا مانیتورینگ آپتایم سایت و سرور ضروری است؟

نظارت بر آپتایم فقط برای مدیران سرور نیست و برای هر صاحب وب‌سایتی یک امر مهم است. دلایل اصلی اهمیت این موضوع عبارتند از:

• کاهش ضررهای مالی: قطعی سایت به معنای از دست رفتن فروش و فرصت‌های تجاری است. این موضوع برای فعالیت‌های حساس به زمان مانند اجرای ربات‌های ترید بر روی سرور مجازی فارکس که حتی یک ثانیه قطعی می‌تواند منجر به ضرر شود، اهمیت زیادی دارد.
• حفظ اعتبار و اعتماد کاربران: یک سایت که به طور مکرر از دسترس خارج می‌شود، به سرعت اعتماد کاربران خود را از دست می‌دهد. کاربری که با خطای “Server Not Found” مواجه می‌شود، ممکن است دیگر هرگز به سایت شما بازنگردد.
• تاثیر مستقیم بر سئو (SEO): موتورهای جستجو مانند گوگل، به پایداری سایت اهمیت زیادی می‌دهند. اگر ربات‌های گوگل چندین بار برای بازدید از سایت شما مراجعه کنند و با قطعی مواجه شوند، این موضوع را به عنوان یک سیگنال منفی تلقی کرده و ممکن است رتبه سایت شما را در نتایج جستجو کاهش دهند.
• اطلاع‌رسانی سریع: ابزارهای مانیتورینگ به محض وقوع مشکل، شما را از طریق ایمیل، پیامک یا سایر پیام‌رسان‌ها مطلع می‌کنند تا بتوانید پیش از کاربران از مشکل آگاه شده و زمان دانتایم را به حداقل برسانید.
• شناسایی مشکلات زیرساختی: الگوهای دانتایم می‌توانند به شناسایی مشکلات اساسی در سرور، شبکه یا حتی کد وب‌سایت شما کمک کنند. برای مثال، اگر سایت شما هر شب در یک ساعت مشخص قطع می‌شود، ممکن است به دلیل یک فرآیند سنگین (Cron Job) روی سرور باشد.

آماده‌سازی سرور برای مانیتورینگ: فعال‌سازی پینگ (Ping)

بسیاری از ابزارهای مانیتورینگ از پروتکل ICMP یا همان “پینگ” برای بررسی وضعیت سرور استفاده می‌کنند. پینگ یک درخواست ساده به سرور ارسال می‌کند و منتظر پاسخ می‌ماند. اگر پاسخی دریافت شود، به این معناست که سرور روشن و به شبکه متصل است. به دلایل امنیتی، پینگ در بسیاری از سرورها به صورت پیش‌فرض غیرفعال است تا کار هکرها را برای شناسایی سرورهای فعال در یک رنج IP سخت‌تر کند. اما برای اینکه ابزارهای مانیتورینگ بتوانند سرور شما را بررسی کنند، لازم است آن را فعال کنید.

فعالسازی ping در سرور ویندوز

برای فعالسازی پینگ در سرورهای ویندوزی، برنامه “PowerShell ISE” را از منوی استارت جستجو و اجرا کنید. سپس دستورات زیر را برای فعال‌سازی پینگ روی پروتکل‌های IPv4 و IPv6 وارد نمایید.

#IPv4
netsh advfirewall firewall add rule name="ICMP Allow incoming V4 echo request" protocol="icmpv4:8,any" dir=in action=allow

#IPv6
netsh advfirewall firewall add rule name="ICMP Allow incoming V6 echo request" protocol="icmpv6:8,any" dir=in action:allow

فعالسازی ping در سرور لینوکس اوبونتو (ubuntu)

در سیستم‌عامل اوبونتو که از فایروال UFW استفاده می‌کند، می‌توانید با دستور زیر پینگ را فعال کنید:

sudo ufw allow proto icmp

فعالسازی ping در فایروال CSF

اگر از کنترل پنل‌هایی مثل cPanel یا دایرکت ادمین استفاده میکنید، عموما فایروال csf برای اینها نصب میشود. ابتدا فایل زیر را باز کنید:

vi /etc/csf/csf.conf

سپس دنبال جمله زیر باشید و مقدار 0 را به 1 تغییر دهید.

# Allow incoming PING
ICMP_IN = "1"

بعد از انجام با دستور زیر فایروال را reload کنید.

csf -r

معرفی بهترین ابزارهای مانیتورینگ رایگان آپتایم

دو ابزار بسیار محبوب و کارآمد برای مانیتورینگ رایگان، HetrixTools و UptimeRobot هستند که در ادامه نحوه کار با هر یک را به صورت کامل توضیح می‌دهیم.

آموزش کامل کار با سایت hetrixtools

سایت hetrixtools هر 1 دقیقه Ping سرور و سایت شمارو از طریق حداقل 3 دیتاسنتر چک میکنه و از طریق ایمیل و تلگرام به شما اطلاع میده. با فرض اینکه طبق دستورات بالا پینگ را در سرور خود فعال کرده‌اید، ابتدا در سایت hetrixtools عضو شوید. (لینک ثبت نام hetrixtools). برای ثبت نام کافیست مشخصات خواسته شده مانند نام، ایمیل و رمز را وارد کنید.

اضافه کردن سرور در hetrixtools

برای اضافه کردن سرور یا سایتتون به hetrixtools، از منوی سمت چپ باید Uptime Monitors را انتخاب کنید و روی + Add Monitor کلیک کنید. اگر قصد پینگ گرفتن از سایت یا سرور دارید می‌توانید Ping/Service Monitor را انتخاب کنید. همچنین اگر سایت دارید، می‌توانید Website Monitor را از لیست انتخاب کنید تا وضعیت سلامت سایت شما از لحاظ پاسخگویی به درخواست‌ها چک شود.

ما Ping/Service Monitor را انتخاب می‌کنیم. در قسمت Monitor Name یک اسم دلخواه وارد کنید (مثلا IP سرور برای تفکیک راحت‌تر). در قسمت Hostname or IP Address هم باید IP سرور خود را بدون هیچ پورتی وارد کنید. در بخش Monitor From می‌توانید انتخاب کنید که از چه کشورهایی به سرور شما تست اتصال انجام شود و در نهایت روی Add monitor کلیک کنید.

فعالسازی ارسال پیام از hetrixtools به تلگرام و ایمیل

ابتدا ربات تلگرامی HetrixTools را از طریق لینک زیر باز کرده و آن را Start کنید:

https://t.me/hetrixtools_bot

پس از استارت ربات، یک کد عددی به نام Chat ID به شما نمایش داده می‌شود. این کد را کپی کنید.

حالا به سایت HetrixTools برگردید و از منوی اصلی، گزینه Contact Lists را انتخاب کنید. در این بخش، Chat ID که کپی کرده بودید را در تب تلگرام وارد کنید. همچنین در تب Email می‌توانید ایمیل خود را وارد کنید تا هم از طریق ایمیل و هم تلگرام، هشدارهای قطعی سرور را دریافت نمایید.

آموزش کار با سایت Uptimerobot

UptimeRobot یکی از مشهورترین ابزارهای مانیتورینگ است که یک پلن رایگان قدرتمند ارائه می‌دهد. در پلن رایگان این سرویس، شما می‌توانید تا 50 مانیتور با فاصله زمانی بررسی 5 دقیقه‌ای ایجاد کنید.

نکته مهم: بر خلاف گذشته، در پلن رایگان UptimeRobot امکان ارسال مستقیم نوتیفیکیشن به تلگرام وجود ندارد. اما همچنان می‌توانید هشدارهای قطعی را از طریق ایمیل، Slack، Discord و Microsoft Teams دریافت کنید.

ثبت نام و اضافه کردن مانیتور در Uptimerobot

1. ابتدا از طریق لینک ثبت نام UptimeRobot یک حساب کاربری رایگان ایجاد کنید.
2. پس از ورود به داشبورد، روی دکمه سبزرنگ Add New Monitor کلیک کنید.
3. در پنجره باز شده، تنظیمات زیر را انجام دهید:
   • Monitor Type: اگر می‌خواهید سایتتان بررسی شود HTTPS و اگر قصد مانیتور کردن سرور از طریق IP را دارید، Ping را انتخاب کنید.
   • Friendly Name: یک نام دلخواه برای مانیتور خود انتخاب کنید (مثلا: My Website).
   • URL (or IP): آدرس کامل سایت یا IP سرور خود را وارد کنید.
   • Monitoring Interval: در پلن رایگان، این گزینه روی 5 دقیقه تنظیم شده است.
4. در ستون سمت راست، زیر بخش Select “Alert Contacts To Notify”، تیک ایمیل خود را بزنید تا در صورت بروز مشکل، به شما اطلاع‌رسانی شود.
5. در نهایت روی دکمه Create Monitor کلیک کنید.

راهکارهای مهم برای افزایش آپتایم سرور

مانیتورینگ به شما کمک می‌کند تا از قطعی‌ها مطلع شوید، اما راهکارهای زیر به شما کمک می‌کنند تا از وقوع آن‌ها پیشگیری کنید:

• انتخاب هاستینگ معتبر: مهم‌ترین قدم، انتخاب یک شرکت میزبانی با زیرساخت قوی و شبکه پایدار است. موقعیت جغرافیایی سرور نیز برای کاهش پینگ و افزایش سرعت دسترسی اهمیت دارد. برای مثال، استفاده از سرور مجازی آمریکا می‌تواند برای کاربرانی که به بازارهای مالی یا سرویس‌های بین‌المللی متصل می‌شوند، بهترین انتخاب باشد.
• استفاده از CDN: شبکه توزیع محتوا (CDN) علاوه بر افزایش سرعت سایت، با توزیع ترافیک بین سرورهای مختلف، می‌تواند اثر حملات DDoS را کاهش داده و به پایداری سایت کمک کند.
• انجام بکاپ‌های منظم: همیشه از سایت و سرور خود بکاپ‌های منظم و خودکار تهیه کنید تا در صورت بروز مشکل حاد، بتوانید به سرعت اطلاعات را بازیابی کنید.
• به‌روزرسانی نرم‌افزارها: سیستم عامل، کنترل پنل، CMS (مانند وردپرس) و تمامی افزونه‌ها را همیشه به‌روز نگه دارید تا از حفره‌های امنیتی و باگ‌ها در امان بمانید.
• استفاده از فایروال و ابزارهای امنیتی: یک فایروال به خوبی پیکربندی شده می‌تواند از بسیاری از حملات مخرب جلوگیری کند.

از کجا بفهمیم کامپیوتر یا سرور چند ساعت روشن بوده؟

گاهی نیاز دارید تا آپتایم فعلی سیستم خود را بدون ابزار خارجی بررسی کنید:

• در ویندوز: منوی استارت را باز کرده، عبارت Task Manager را تایپ و برنامه را اجرا کنید. به تب Performance بروید. در قسمت پایین، زمان روشن بودن سیستم (Uptime) نمایش داده می‌شود.
• در لینوکس: ترمینال را باز کرده و به سادگی دستور uptime را وارد کنید.

مانیتورینگ آپتایم یک بخش جدایی‌ناپذیر از مدیریت هر سرویس آنلاین است. این فرآیند فقط به معنای واکنش به مشکلات نیست، بلکه به شما دیدی عمیق‌تر نسبت به پایداری زیرساخت دیجیتال شما می‌دهد. با استفاده از ابزارهای رایگان و قدرتمندی مانند HetrixTools و UptimeRobot و اجرای راهکارهای پیشگیرانه، می‌توانید از پایداری وب‌سایت یا سرور خود اطمینان حاصل کرده و در صورت بروز هرگونه مشکلی، به سرعت از آن مطلع شوید. این کار نه تنها به حفظ عملکرد کسب و کار شما کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش اعتماد کاربران و بهبود رتبه سئوی شما نیز خواهد شد.

سوالات متداول درباره مانیتورینگ آپتایم